ارزیابی برهم کنش تنش خشکی و محلول پاشی سالیسیلیک اسید بر خصوصیات مورفولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد و میزان اسانس گیاه دارویی سیاهدانه

تنش خشکی یکی از مهم ترین تنش های محیطی است که رشد و تولید محصولات کشاورزی را محدود می کند. وقتی گیاهان در معرض تنش خشکی قرار می گیرند، انواعی از گونه های فعال اکسیژن (ros) که ایجاد آسیب های اکسیداتیو می کنند، تولید می شود. تحت این شرایط ترکیباتی که به کاهش اثرات زیان بار تنش های محیطی نظیر خشکی را تعدیل نمایند، از نقطه نظر کاربردی و تئوریک حائز اهمیت بسیاری هستند. نتایج حاصل از تحقیقات انجام شده در سال های اخیر نشان می دهد که سالیسیلیک اسید، به عنوان یک ترکیب حفاظتی و مفید جهت کاهش حساسیت به تنش های زیستی و غیر زیستی می تواند در گیاهان به کار رود. زیرا ثابت شده است که تحت شرایط تنش، سالیسیلیک اسید، سبب کاستن اثرات زیان بار عوامل تنش زا در گیاهان می گردد. در این پژوهش، از بلوک های گچی (gypsum blocks) و کالیبره نمودن آنها که به صورت اندازه گیری مقاومت الکتریکی (بر حسب اهم) و به دست آوردن درصد رطوبت وزنی متناظر با آن ها، انجام شد، اعمال تنش خشکی صورت گرفت. همچنین برای بررسی نقش سالیسیلیک اسید در کاهش صدمات اکسیداتیو ناشی از تنش خشکی از غلظت های 0، 5، 10 و 15 میکرو مولار به صورت محلول پاشی استفاده گردید. نتایج نشان داد که وقتی گیاه سیاهدانه تحت تنش خشکی قرار می گیرد، محتوای نسبی آب (rwc)، تعداد برگ، ارتفاع بوته، تعداد دانه در هر فولیکول، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشتو عملکرد بیولوژیک کاهش یافت. به طوری که تنش خشکی شدید باعث 06/29 درصد کاهش در صفت تعداد دانه در فولیکول، 95/27 درصد کاهش در شاخص برداشت، 78/49 درصد کاهش در صفت تعداد دانه در بوته، 97/5 درصد کاهش در ارتفاع بوته، 21/34 درصد کاهش در تعداد برگ، 81/19 درصد کاهش در تعداد فولیکول در بوته و 11/22 درصد کاهش در محتوای نسبی آب شده است. اما مشخص شد که تنش خشکی متوسط (70 درصد fc) باعث افزایش 75/18 درصدی در درصد اسانس می گردد، که با نتایج حاصل از تحقیقات سایرین نیز مطابقت نسبی دارد.محلول پاشی با سالیسیلیک اسید، تعداد برگ، تعداد فولیکول در هر بوته، وزن تر و خشک اندام هوایی، ارتفاع بوته، تعداد دانه در هر فولیکول، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک، rwc، درصد اسانس و عملکرد اسانس را تحت تنش خشکی افزایش داد. به طوری که سالیسیلیک اسید ( s3= 10 mm) باعث افزایش 96/28 درصد درصفت تعداد برگ، 71/11 درصد افزایش در ارتفاع بوته، 53/92 درصد افزایش در تعداد دانه در بوته، 9/64 درصد افزایش در شاخص برداشت، 41/25 درصد افزایش در صفت تعداد دانه در فولیکول، 57/13 درصد افزایش در محتوای نسبی آب (rwc)، 07/16 درصد افزایش در وزن خشک اندام هوایی، 90 درصد افزایش در درصد اسانس و 87/22درصد افزایش در صفت تعداد فولیکول در بوته شده است.اثر متقابل تنش خشکی و سالیسیلیک اسید نیز تعداد برگ، تعداد فولیکول در هر بوته، وزن خشک اندام هوایی، ارتفاع بوته، تعداد دانه در هر فولیکول و درصد اسانس را افزایش داد. به عنوان مثال اثر متقابل تنش خشکی متوسط (70 درصد fc)و سطح سوم سالیسیلیک اسید ( s3= 10mm) توانست 200درصد در میزان اسانس و57/54 درصد تعداد فولیکول در بوته افزایش دهد. بنابراین کاربرد ترکیبات حفاظتی برون زا مانند سالیسیلیک اسید در غلظت های معیّن ( که در این تحقیق 10 میکرو مولار می باشد)، می تواند ظرفیت آنتی اکسیدانی این گیاه را در برابر شرایط تنش خشکی افزایش دهد و مقاومت به تنش را در این گیاه افزایش دهد.